Tükettiğimiz her ürün ve hizmet gibi siyaset de aslında bir “ürün”dür ve pazarlamaya ihtiyacı vardır. Tıpkı birçok şeyin bedava olduğu ve karşılığında zamanımızı ve kişisel bilgilerimizi talep ettiği internet dünyasında olduğu gibi. Zamanımızı ve bilgimizi de siyasete ayırıyoruz. . Üstelik sağı solu da yoktur.
Antik Yunan’da halkın uğrak yeri olan, demokrasinin temellerinin atıldığı meydanlar. “agora” Günümüzde bu agoraların yerini sosyal medya kanalları almıştır. Tıpkı Antik Yunan’da veya sonrasında olduğu gibi, insanlar doğru olduğunu düşündükleri davaları için taraftar toplamak amacıyla dijital meydanlarda kampanyalar yürütüyor.
Yürüyüşe çıktınız, yolunuz kasaba meydanından geçiyor. Bu sırada hiç tanımadığınız biri çıkar ve meydandan geçmek için sizden kimliğinizi ister. Verir misin?
Diyelim ki kimliğinizi kabul edip uzatıyorsunuz… Sonra bu kişi size alakasız sorular sormaya başlıyor:
Bir yabancı size bu kadar çok soru sorarsa muhtemelen üzerinde düşünmeyi hak ediyordur, değil mi?
Ya da kibarca “Sen kimsin kardeşim?” der ve yolunuza devam edersiniz. Bu böyle olmaz.
Bu arkadaşı iyi tanıdığınızı düşünüyoruz, o Mark Zuckerberg. Siz o “meydandan” geçerken hiçbir soru sormadan sizinle ilgili her şeyi bilme gücüne sahiptir:
Zuckerberg, 2007 yılında kurduğu Facebook sayesinde dünyanın en kalabalık dijital meydanlarının sahibi oldu. Bir benzetme de fena olmaz: Dünyanın en kalabalık ülkesinin imparatoru oldu ama siyasi bir amacı olmadı. 2010’da Time Magazine kendi kendini yayınladı. Yılın Kişisi seçildi. Bu unvanı elde ettiğinde artık 25 yaşındaydı.
Kullanımı tamamen ücretsiz Facebook ve Instagram uygulaması için çok kolay bir gelir modeli belirlemişti. Siz zaman harcadıkça hakkınızda genel bilgileri öğrendi ve bunlara dayalı olarak size reklamlar gösterdi. Amaçlı reklamcılık olarak adlandırılan bu model, zaman içinde ücretsiz hizmet veren birçok teknoloji devi tarafından benimsenmiştir. Bugün gördüğünüz her reklam mutlaka bir yere bıraktığınız veriler sayesinde karşınıza çıkmaya başlamıştır. Alıştık, artık garip hissetmiyoruz.
Yürüyüşünüzü bitirdiniz. Telefonunuzun ekranını kapattınız ve masanın üzerinde bıraktınız. Arkadaşınızla sohbet ederken size Airfries’tan bahsetmeye başladı. Bu ürünü ilk kez duydunuz ve daha önce hiç çevrimiçi arama yapmadınız:
Akşam eve geldiniz, arkadaşlarınızın hikayelerini görmek için Instagram’a girdiniz ve bu nedir? Bir Airfryer reklamı!
Diyelim ki Facebook daha önce hangi siteleri ziyaret ettiğinizi biliyor, yaptığınız aramalara göre reklam gösteriyor. Ama internette hiç aramadın Bu eserin reklamına nasıl rastlıyorsunuz??
Bu reklamı şimdiye kadar varlığından haberdar olmadığınız, nereye giderseniz gidin yanınızda olan “dijital ikiziniz” sayesinde gördünüz:
Dijital ikiziniz seninle aynı zevklere sahip Ama dün gece ne yediğini senden daha uygun bir şekilde hatırlıyor. Hatırlamak bile değil. Ekran ve klavyelerdeki her türlü ayak izini, her türlü parmak hareketini kaydeder. Bu bilgileri depolamak için kullandığınız uygulamaları sağlayan şirketlerin veri merkezlerini kullanır.
Yani evet, sizinle ilgili tüm bilgilerin bu dijital ikizi; dünyanın farklı yerlerinde onlarca şirket tarafından yönetilen bilgi merkezlerinde yaşıyor. Meydandan geçerken size şu soruları sormazlar, ikiz kardeşinize sorarlar:
Ağzı da torba değil, küçülüyorsun, ne sorsalar diyor. Bazen o telefonun ekranı kapalıyken bile konuşmalarınızı dinleyebilir, bazı kelimeleri yakalayabilir ve senin hakkında senden daha fazla fikre sahip olmak oluyor. Hain kardeş böyle olmalı. Her neyse…
Bu, yalnızca airfryer reklamları gösteren şirketlerin ortağı değil, dijital ikizinizdir. Aynı zamanda siyasi kampanyaların da ortağıdır. Bu ikizinizle ortak olmak için sıraya giren şirketler bile var. Bunlardan biri Cambridge Analytica’dır:
Cambridge Analytica, merkezi İngiltere’de bulunan bir şirkettir. Müşterisi siyasetçiler, hükümetler ve muhalefetten hükümete tüm siyasi partilerdir. Milyarlarca insanın dijital ikizleriyle iş birliği yapan bu şirket, bu ikizlerden aldığı bilgileri işleyerek müşterilerine gönderiyor. siyasi üyelik danışmanlığıverir.
Şimdiye kadar sorun yok. Yazının başında da söylediğimiz gibi ideoloji artık sadece airfryer gibi bir eserdi, pazarlanması gerekiyordu:
Peki bu ideolojiler kime, nasıl ve hangi kurallar çerçevesinde pazarlanacak? Bu noktada ikizleriniz devreye girerek olası siyasi görüşleriniz hakkında Cambridge Analytica’yı bilgilendirdiler. Sonra muhalif görüşünüz hakkında hoşunuza gidebilecek ifadeler var, benimsediğiniz ideoloji konusunda sakıncalıreklamlar, kararsızsanız, en yüksek teklifi veren tarafından seçilen reklamları görürsünüz.
Bildiğiniz üzere 2016 ABD Başkanlık seçimini Donald Trump kazandı. Bu sonuç bizi yıldırmıyor. Ancak dijital kampanya yöneticisi Tressa Wong’un sözleri değerli: “Facebook olmasaydı kazanamazdık”
Açık bir itiraf niteliğindeki bu açıklama, seçimlerden gelen bir yaklaşımdır. 1 sene sonra yapıldı. Ama bu sadece başlangıçtı.
Hoşunuza gitse de gitmese de sizi Christopher Wyle ile tanıştıralım ama o, yüzyılın en büyük siyasi skandalını ifşa etti:
Wylie, Cambridge Analytica’da bir bilgi danışmanıydı. Başarılı bir eğitim ve çalışma hayatından sonra doruk noktasındaydı. Ancak, onun konumu çalıştığı şirketin sorumluluğu Mart 2018’de ağırdı. The Guardian’a ulaşarak bildiği her şeyi anlattı. İşler karıştı.
Çalıştığı şirket olan Cambridge Analytica’nın bir Facebook anketi aracılığıyla 87 milyondan fazla kişinin bilgilerine ulaştığını ve 2016 seçimlerinin bu bilgilerle manipüle edildiğini açıkladı:
İtiraflarının ölçeği o kadar büyüktü ki, 2018’de Wylie, Time Magazine tarafından dünyanın en etkili 100 kişisi arasında gösterildi. Dilin kolay, tamı tamına 87 milyon kişinin bilgisi, fikirlerini değiştirmek için siyasi kampanyalarda kullanılmıştı. Taşlar yerindeydi. Trump’ın danışmanının neden zaferi Facebook’a borçlu olduklarını söylediğini şimdi daha net anlıyoruz.
Daha sonra bu 87 milyon kişinin tamamının anketi tamamlamadığı ortaya çıktı. Facebook profiliniz herkese açık bir formdaysa, anketi doldurduğunuz anda, listenizdeki tüm arkadaşlarınızın bilgileri.Sen de veriyordun.
Bu zincirleme etki ile sayı 87 milyona ulaştı ve Türkiye kadar büyük bir topluluktaki tüm bireylerin kişisel siyasi ve ideolojik profilleri oluşturuldu:
Bu bilgilere dayanarak, siyasi ve dini reklamlar, sanki “tabandan destek almış” gibi milyonlarca kişiye gösterildi. Sonunda Trump kazandı:
2019 yılında Netflix’te yayınlanan The Great Hack belgeselinden bu modelin sadece 2016 ABD Başkanlık Seçimi için kullanılmadığını öğrenmiştik. Dünya çapında 20’den fazla ülkede kullanılmaktadır…
Bu belgeselde bülbül gibi şakıyan yönetim kurulu üyesi Brittanny Kaieser’i muhtemelen tanımadınız:
Belgeselde Cambridge Analtyca’nın birçok ülkede seçimlere müdahale ettiğinden bahseden Kaiser, itirafının ardından uzun süre bilişim dünyasından aforoz edildi. Trump’ın 2020 kampanyası için 2019’da çalışmaya başladığı şirket (Phunware) 3 milyon dolarlık sözleşmeyi imzaladıktan sonraistifa etti ve radikal bir görüş benimsedi.
Kaieser, 2020’nin başından bu yana Brezilya, Kenya ve Malezya’da seçimlere nasıl müdahale edildiğine dair çok sayıda makale yayınladı:
Bu ülkelerin sayısıyla ilgili tartışmalar devam ediyor. İngiltere’nin AB’den ayrıldığı Brexit referandumu, Rusya-Ukrayna Savaşı, Brezilya’daki Bolsonaro olayları, Fransa’daki iç mütekabiliyet, Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki eylemleri, Ortadoğu’nun durmadan kaynayan kazanı.. .ülkelerin iç siyaseti konuşma konusu olmadı. O yıllardan bu yana ne kadar uluslararası kriz yaşanmış olursa olsun, Cambridge Analytica modeli ile birileri veya birileri; Milyarlarca insanın fikrini değiştirmek için son derece saldırgan kampanyalarorganize.
Tüm bu olaylar yaşanırken Mark Zuckerberg senatoda hesap veriyordu;
()
Hatta duruşma sırasında su içtiği anlar viral oldu, internet müzesinin en güzel duvarlarından birine asıldı. Bu prestij kaybı nedeniyle şirketin adı, odaklandığı yeni teknoloji alanı olan metaverse’den esinlenerek “Meta” olarak değiştirildi. Meta, mahkeme kararıyla Cambridge Analytica’dan etkilenen insanlara ödeme yapmak, tek şart 2007-2021 yılları arasında ABD’de ikamet etmiş olmanızdır.
Gelelim Türkiye’ye… Her ülkede olduğu gibi biz de şu tehditlere çok açığız:
Ayrıca söz konusu şirketlerin hiçbiri Türkiye merkezli değildir. Bu da olası krizlerin uluslararası hukuka sonunu getirir. Üstelik bu tür skandallar doğrudan ülkemiz seçimlerinde yaşanırsa, bunu ABD’deki kadar hızlı ve kolay anlamamız mümkün olmayacaktır. Muhtemelen Brittany Kaiser ve Christopher Wylie gibi insanlar itiraf edecek, ama büyük olasılıkla bunu gerçekleştirmek için yıllara ihtiyacımız olacak.
Bu arada, dijital ikizinizle ne kadar ilgilenirseniz ilgilenin, artık çok geç. Birisi ya da biri çoktan onunla oturmuş ve seninle ilgili her şeyi senden daha iyi öğrenmiş olabilir!
